Integracja Sensoryczna
Nasze ciało poznaje świat dzięki zmysłom, które wysyłają informacje do naszego mózgu. Każdy z nas posiada siedem zmysłów, które dzielą się na zmysły zewnętrzne: wzrok, słuch, zapach, dotyk i smak, oraz zmysły wewnętrzne, do których zaliczamy: zmysł propiorecepcji (za pomocą tego zmysłu trafiamy palcem w nos czy też czujemy ciężar przedmiotu) oraz zmysł przedsionkowy, który potocznie nazywany jest zmysłem równowagi.
Wszystkie informacje odebrane przez nasze zmysły przesyłane są do naszego mózgu, który działa jak komputer. Należy jednak pamiętać, że każdy mózg jest nieco inny i pracuje nieco odmiennie. W mózgu wszystkie otrzymane informacje są interpretowane i analizowane. Mówiąc prościej, mózg stara się je uporządkować i zrobić z nich jakiś sens. W momencie gdy mózg zrozumie otrzymane informacje, wysyła do naszego ciała polecenia odnośnie naszej reakcji czy zachowania. Cały powyższy proces nazywany jest integracją sensoryczną, która dotyczy wszystkiego, co robimy, na przykład ubierania się, jedzenia, chodzenia itd.
Obraz rzeczywistości, który tworzy nasz mózg, dotyczy wszystkich zmysłów. W mózgu spotykają się naraz informacje ze wszystkich zmysłów. Co więcej, wszystkie te informacje są analizowane w kontekście wcześniejszych doświadczeń. Jest to skomplikowany proces, który ma wpływ na to, jak reagujemy i posługujemy się naszym ciałem, jak się uczymy, wpływa to również na rozwój naszej samooceny i pewność siebie.
Dla większości z nas rozwój integracji sensorycznej jest naturalnym procesem zaczynającym się w okresie płodowym. Najintensywniejszy jej rozwój przypada do 7 – 10 roku życia, dlatego terapia integracji sensorycznej kierowana jest przede wszystkim do dzieci w wieku od 4 do 9 lat a jedynie w szczególnych przypadkach do dzieci do 12 lat.
Terapia Integracji Sensorycznej
Rozwój integracji sensorycznej odbywa się poprzez raczkowanie, chodzenie czy też zabawę. Jednakże u niektórych z nas, z różnych przyczyn, integracja sensoryczna może zostać zakłócona bądź też jest mniej wykształcona, co w konsekwencji może powodować pewne trudności.
Terapia sensoryczna polega na ocenie – diagnozie tych trudności i ich „naprawie” pod postacią wesołej zabawy. W trakcie oddziaływania terapeutycznego, dziecko wielokrotnie wystawione jest na działanie określonych bodźców, co dzieje się pod ścisłą kontrolą i wiedzą terapeuty. W konsekwencji po pewnym czasie mózg „uczy się” efektywnych sposobów reagowania na określone bodźce.
Podstawowym elementem diagnozy Terapii Integracji Sensorycznej jest wywiad z rodzicami. W trakcie rozmowy terapeuta zadaje pytania dotyczące okresu ciąży, rozwoju dziecka, jego zachowań, umiejętności czy też trudności. Nieodłącznym elementem diagnozy jest również obserwacja spontanicznych zachowań dziecka, jak również obserwacja zachowań podczas specyficznych zadań i ćwiczeń. Obserwacja zajmuje kilka spotkań (2-3). W procesie diagnozy wykorzystywane są również kwestionariusze oraz testy. Proces diagnozy kończy spotkanie, podczas którego terapeuta omawia poszczególne wyniki oraz zalecenia do dalszej pracy z dzieckiem. Rodzice otrzymują diagnozę dziecka w formie pisemnej.
Zajęcia Terapii Integracji Sensorycznej prowadzone są przez certyfikowaną terapeutkę, która ukończyła specjalistyczne szkolenie oraz zdała wszelkie niezbędne egzaminy. Terapia Integracji Sensorycznej odbywa się w sali, która wyposażona jest w profesjonalny sprzęt oraz zabawki.
Sesje terapii sensorycznej odbywają się raz w tygodniu przez okres od 6 do 12 miesięcy natomiast przy głębszych zaburzeniach dwa razy w tygodniu do 24 miesięcy. W trakcie terapii rodzice mogą liczyć na wsparcie naszych specjalistów, niezależnie od etapu procesu terapeutycznego. Rodzice są informowani na bieżąco o postępach swojego dziecka. Najważniejsze jest dla nas dobro dziecka, dlatego na wcześniejszą prośbę rodziców, jesteśmy w stanie przygotować dodatkowe pisma zawierające instrukcje do pracy z dzieckiem umożliwiające jego skuteczne wsparcie w codziennych aktywnościach w środowisku szkolnym.
W terapii sensorycznej pracujemy na siedmiu zmysłach:
- zmysł wzroku
- zmysł słuchu
- zmysł zapachu
- zmysł dotyku
- zmysł smaku
- zmysł propriocepcji
- zmysł przedsionkowy
Zmysł wzroku
Jest to tak zwany zmysł zewnętrzny, gdyż odbiera on informacje z zewnątrz naszego organizmu przy pomocy oka. Zmysł wzroku jest bardzo ważnym elementem w procesie uczenia się. Dostarcza nam informacji o tym, gdzie się znajdujemy i co się dzieje wokół nas.
Zmysł słuchu
Podobnie jak zmysł wzroku jest zmysłem zewnętrznym. Informacje z otoczenia odbierane są przy pomocy uszu i przysyłane dalej do mózgu. Zmysł słuchu odgrywa ważną rolę w procesie uczenia się, komunikacji czy też orientacji w otoczeniu.
Zmysł węchu
Zmysł węchu znajduje się w górnej części jamy nosowej i odpowiada za wykrywanie i rozpoznawanie zapachu. Człowiek jest w stanie rozróżnić setki, a nawet tysiące zapachów. To właśnie dzięki zmysłowi węchu noworodek jest w stanie rozpoznać swoją matkę. Co więcej, dzięki zmysłowi węchu jesteśmy w stanie rozpoznać zagrożenia w otoczeniu i je zlokalizować.
Zmysł dotyku
Zmysł dotyku zlokalizowany jest w różnych częściach naszego ciała i odpowiada za odbiór informacji na temat ciepła/zimna, nacisku czy bólu. Dzięki temu zmysłowi jesteśmy w stanie rozpoznać, kiedy ktoś nas dotyka albo gdy uwiera nas but. Co więcej, dzięki dotykowi rozpoznamy czy przedmiot jest miękki, zimny czy też ciężki.
Zmysł smaku
Zmysł smaku odbiera informacje z kubków smakowych, które mieszczą się na języku, podniebieniu i gardle.Zmysł smaku umożliwia nam delektowanie się potrawami, jak również pomaga nam w rozpoznawaniu szkodliwych, trujących substancji czy też pokarmów.
Zmysł propriocepcji
Jest to tak zwany zmysł wewnętrzny, gdyż obiera on informacje z wewnątrz naszego ciała. Mięśnie i stawy każdego człowieka mają tak zwane receptory – punkty odbioru informacji, które przesyłają do mózgu dane o położeniu naszego ciała w danym momencie, na przykład informacje o tym, gdzie znajduje się nasza ręka czy też noga. Następnie mózg używa tych informacji do koordynacji ruchów ręki. To dzięki zmysłowi propiorecepcji, jeśli chcemy wziąć łyżkę do buzi nie potrzebujemy patrzeć się na nią, aby wiedzieć gdzie ona jest, w jakiej odległości od buzi się ona znajduje.
Zmysł przedsionkowy
Zmysł przedsionkowy jest kolejnym zmysłem wewnętrznym. Ucho wewnętrzne każdego człowieka wyposażone jest w małe kanaliki wypełnione płynem, który porusza się za każdym razem, kiedy poruszamy naszą głową. Informacje te przesyłane są do mózgu i dzięki nim mózg wie, kiedy poruszamy się do przodu, do tyłu, z boku na bok, lub, kiedy siadamy lub wstajemy. Następnie mózg pomaga nam planować odpowiednie ruchy naszego ciała aby utrzymać równowagę.
To, jak rozumiemy, postrzegamy rzeczywistość zależy od wszystkich zmysłów naraz. Nasze reakcje, zachowanie jest efektem interpretacji danych ze wszystkich zmysłów.
Lista zaburzeń związanych z integracją sensoryczną
Jeśli u swojego dziecka rozpoznajesz któreś z poniższych zachowań, może to oznaczać, że ma ono problemy z integracją sensoryczną i może potrzebować pomocy terapeutycznej. Pamiętaj, że pojedyncze zachowanie nie musi wcale oznaczać zaburzenia, jednakże kombinacja kilku może wymagać diagnozy terapeutycznej.
Przykładami zaburzeń mogą być:
- dziecko wydaje się nieporadne, upada, potyka się
- nie potrafi prawidłowo oszacować dystansu
- dziecko odmawia zabawy na ślizgawkach, karuzeli lub huśtawkach
- ma chorobę lokomocyjną
- ma trudności z koordynacją, utrzymaniem równowagi ciała
- myli kierunki, strony
- dziecko ma trudności w posługiwaniu się nożem, widelcem czy łyżką; ma również trudności w posługiwaniu się długopisem, kredką, zapinaniem guzików itp.
- ma bardzo silny lęk wysokości
- jazda na rowerze sprawia trudności
- chodzi, biega na palcach
- nie panuje nad własnym ciałem, ruchami
- ma trudności w nauce czytania lub pisania
- ma pewne opóźnienia w rozwoju mowy, chodzenia itp.
- ma trudności w naśladowaniu ruchów innych osób
- przejawia intensywne zainteresowanie w kręceniu się, bujaniu, podskokach i innych aktywnościach ruchowych
- odmawia gier zespołowych, ma trudności w łapaniu piłki
- nie chce odrywać stopy od podłoża
- nie lubi zabaw związanych ze zmianami położenia ciała
- ma podwyższone lub obniżone napięcie mięśniowe
- jest nadwrażliwe na dotyk, dźwięk, zapachy; nie lubi nowych ubrań, niektórych tkanin, mycia włosów, suszarek do włosów, dźwięku odkurzacza
- bywa wybredne i grymaśne w jedzeniu, jada tylko niektóre typy posiłków
- nie lubi mieć brudnych rąk, chodzić boso itp.
- zawsze jest mu ciepło bądź zimno; nadmiernie odczuwa ból bądź też nie odczuwa bólu
- nie ma „wyczucia własnej siły”
- jest pobudzone, impulsywne ma trudności w koncentracji i zapamiętywaniu
- ma trudności w kontrolowaniu własnych emocji
- ma trudności ze snem.